Total Design: schakel in onze geschiedenis

Dit is een citaat uit 1983 van Benno Wissing. Het komt uit het boek Ontwerp: Total Design, verschenen in dat jaar
ter gelegenheid van het twintigjarig bestaan van het bureau. Deze en andere uitspraken in het jubileumboek geven treffend weer hoe de TD-ers dachten en handelden in de pioniersjaren van het bureau. Destijds moest elke vierkante centimeter van het vormgevingsterrein worden veroverd in een strijd, niet tegen de concurrentie - die er volgens hedendaagse maatstaven niet was - maar tegen het toen alom heersende design-analfabetisme onder opdrachtgevers, uitvoerders en in veel gevallen onder ontwerpers zelf. De oprichters van Total Design streefden als eersten naar verzakelijking en standaardisatie in het ontwerpen en markeerden daarmee een omwenteling in de geschiedenis van de grafische vormgeving. Een bijzonder interessant verhaal dat gefragmenteerd besloten ligt in het geheugen van de medewerkers en gedocumenteerd en geïllustreerd in hun reusachtig archief.

Archieven van ontwerpbureaus verdienen een plaats bij het NAGO
Tot nu toe concentreerde het NAGO zich op de archieven van belangrijke individuele ontwerpers. Van meet af aan was echter het besef aanwezig dat ook de archieven van ontwerpbureaus een plaats verdienden bij het NAGO. Deze bureaus, waar ontwerpers werkend in teamverband tot betere prestaties werden aangezet, hebben immers een cruciale rol gespeeld in de ontwikkeling van de Nederlandse grafische vormgeving. De recente ontsluiting van het archief van Hard Werken door het NAGO onderstreept dit besef, evenals toezeggingen van bureaus als Tel Design en Studio Anthon Beeke om hun archieven bij het NAGO onder te brengen. Het kon ook niet anders of de lijn in de namen Ben Bos, Benno Wissing en Anthon Beeke - allen ex-Total Designers - moest worden doorgetrokken naar dat ene bureau waaraan zij ooit waren verbonden. 

Unieke verzameling materiaal als documentatie van een ontwerpperiode
Er zijn talrijke goede redenen om juist nu stil te staan bij de huidige staat en toekomst van het belangrijkste grafische archief dat Nederland bezit. Het is een unieke verzameling materiaal als documentatie van een ontwerpperiode waarin het werk van honderden individuele ontwerpers is opgenomen, die gedurende vier decennia een enorme bijdrage hebben geleverd. Total Design is in die zin te beschouwen als een moedermoduul, het ultieme stramien waarbinnen zoveel individuele creativiteit zich kon ontwikkelen. Het betreft dan ook een bijzonder omvangrijk archief, dat is wellicht tevens de voornaamste reden waarom er tot nu toe nog niet aan een inventarisatie is begonnen.

Verspreiding en versnippering vormen een reëel gevaar
Verspreiding en versnippering van het archief vormen daarom een reëel gevaar dat aanleiding is om het behoud van dit archief een urgente status toe te kennen en een plan van aanpak te formuleren. Het leeuwendeel van het werk is opgeslagen op drie locaties, maar nog niet in kaart gebracht en blijft voorlopig volslagen ontoegankelijk.
Daarnaast zijn sommige persoonsgebonden delen van het Total Design-archief elders ondergebracht: in particuliere collecties (Benno Wissing), in musea (Wim Crouwel, Jurriaan Schrofer, e.a.) en bij het NAGO (Anthon Beeke en Ben Bos). De oeuvres en reputaties van de individuele toonaangevende ontwerpers manifesteren zich in de beleving van velen krachtiger dan de context op het werk van deze ontwerpers drukte, is van enorm belang geweest voor het resultaat van hun producten. Total Design, dat nu veertig jaar bestaat, deelt die beleving, als het reusachtig ontwerpbureau met zijn - soms vergeetachtige - collectieve geheugen.

Een mammoetproject dat geen enkel precedent kent
Er vindt de laatste jaren een behoorlijke verbreding, misschien wel vervaging van het vakgebied plaats. In de vaart der volkeren heeft Total Design, begonnen als een ontwerpbureau waar de nadruk lag op de grafische vormgeving, zich ontwikkeld tot een communicatiereus waarin de nieuwe media geen onbelangrijke rol spelen. Deze omslag in het oorspronkelijke karakter van dit bureau mede oorzaak geweest dat het NAGO de directie heeft voorgesteld het onderbrengen van hun archief bij het NAGO in overweging te nemen. De directie van Total Design reageerde positief op het voorstel en momenteel wordt gezamenlijk gedacht over de aanpak. Eén ding is duidelijk: het is een mammoetproject dat in termen van omvang en grafisch-cultureel belang geen enkel precedent kent en jaren zal duren.

Medewerkers van het NAGO-bureau zullen begin 2002 een grootschalig vooronderzoek verrichten om alle consequenties van het Total Design-project in kaart te brengen waarna een plan van aanpak geformuleerd wordt. Pas als de geschiedenis van de context waarin de ontwerpers werkten als raamwerk stevig overeind staat, kunnen de archieven van de individuele TD-ontwerpers worden geïntegreerd en effectief geregistreerd en ontsloten. Wie kennis heeft genomen van het ontstaan van Total Design, krijgt een beter inzicht in de geschiedenis van het grafisch ontwerpen in Nederland en begrip voor de ontwikkelingen van de afgelopen veertig jaar.

Anderw Fallon, NAGOnieuws, 10-2001