archiefnr.:	28
begin datum:	circa 1 January 1940
eind datum:	circa 12 March 2009
omvang:	87 dozen
archiefvormers:	Susanne Heynemann
conditie:	Overwegend goed

SAMENVATTING

Susanne Heynemann (1913-2009) is een bekende vrouwelijke typografe. Na de Tweede Wereldoorlog heeft zij het beeld van verscheidene (school)-boeken bepaald. Ze is op 19 juni 1913 geboren in Berlijn, Duitsland. Na een bewogen leven, is Susanne Heynemann op 15 februari 2009 in Haren, Groningen overleden. Al op jonge leeftijd was Susanne Heynemann gefascineerd door boeken en het maken van boeken. Het begon al op school in Berlijn waar scholieren zich naast de gewone lessen, ook konden bekwamen in het binden van boeken, het beschilderen en versieren van papier en dergelijke. Op jonge leeftijd ontmoette ze een uitgever. Susanne mocht in zijn uitgeverij rondkijken en letterproeven inzien. Daar werd haar liefde voor het maken van boeken alsmaar groter. Na de lagere en middelbare school nam ze lessen in tekenen en kalligrafie en werkte ze tevens bij het bedrijf van een bevriende drukker als vrijwilliger, waar ze onder leiding van een oudere zetter, letters leerde zetten. In 1939 verhuisde Susanne naar Amsterdam. Daar pakte ze haar grafische bezigheden weer op. Tijdens de oorlog kwam ze in contact met mensen als Rosey E. Pool en de Utrechtse boeken -en grafiekverzamelaar, Charles Nypels, haar latere leermeester. Haar eerste opdrachten waren voor kalligrafische bladen en ex libris. Hierna volgde het grotere werk. Voor haar eerste �boek� kalligrafeerde ze tien gedichten van Emily Dickinson. In 1945 werd ze door Alice von Eugen gevraagd of ze een aantal boeken voor Querido wilde verzorgen. Ook Fred von Eugen, directeur van Amsterdamsche Boek-en Courantmaatschappij (ABC), vroeg haar dezelfde dag of ze een omslag wilde ontwerpen voor de uitgave Vrij Volk. Susanne Heynemann werkte vanaf 1945 tot ongeveer 1952, voor de uitgevers Querido, Querido Verlag, ABC, Bermann-Fischer en Stichting De Roos. Ze verzorgde de typografie, banden en omslagen voor deze uitgevers. In 1952 trouwde ze met Dr. Max Gr�ber. Daarna vertrok ze voor drie jaar naar Bandung, Indonesi� en voor een jaar naar de Verenigde Staten. Na haar terugkomst in 1956 in Nederland heeft ze nog een aantal boeken voor Querido verzorgd. Doordat haar man Dr. Max Gr�ber tot hoogleraar biochemie aan de Universiteit in Groningen werd benoemd, verhuisde ze met hem naar Groningen. Al snel kreeg Heynemann een baan aangeboden bij de bekendste uitgeverij in Groningen. In 1956 trad Heynemann in dienst bij uitgeverij J.B. Wolters, daarna Wolters-Noordhoff BV voor grafische opdrachten, school-en leerboeken, academische drukwerk en algemene uitgaven. De uitgeverij wilde meer aandacht aan het uiterlijk van schoolboeken schenken. De schoolboeken zagen er saai en droog uit en daar moest verandering in komen. Haar uitgangspunt was leesbaarheid en �nuance�, de leesbaarheid van de tekst is het meest belangrijk. De rustige, onopvallende keuze van typografie, is typerend voor het werk van Susanne Heynemann. Het uiterlijk van de boeken van Wolters-Noordhoff heeft grotendeels door haar toedoen een enorme ontwikkeling doorgemaakt. Na 1956 verzorgde ze tientallen uitgaven voor kleuteronderwijs tot universitair onderwijs. Naast het verzorgen van boeken, heeft Susanne Heynemann in 1963 voor het Paleis van Justitie in Arnhem twee bronzen plaquettes gemaakt. In 1983 zette ze een punt achter haar werkzaamheden bij uitgeverij Wolters-Noordhoff, maar bleef tot haar dood bibliofiele, wetenschappelijke en gelegenheidsuitgaven verzorgen, zoals voor Stichting De Roos. In totaal is het werk van Susanne Heynemann 39 keer vernoemd tot best verzorgde 50 boeken. Tevens heeft ze in 1948 de Werkman-Duwaerprijs van de stad Amsterdam en in 1951 de Staatsprijs, ingesteld door het ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschap gewonnen. Het archief van Susanne Heynemann werd na haar overleiden in 2009 overgebracht naar het NAGO. Het archief bestaat uit 87 dozen en een los stuk.

INHOUD

Het archief van Susanne Heynemann beperkt zich tot haar loopbaan.

Het archief beslaat de periode 1940�2009. De begindatum wordt bepaald door de het jaar wanneer Susanne Heynemann definitief naar Nederland verhuisde en haar eerste belangrijke opdrachten kreeg. De einddatum wordt bepaald door een dvd met een documentaire over Heynemann die na haar overlijden werd gemaakt.

Haar eerste werken in het archief dateren uit 1940-1945 en omvatten verschillende gekalligrafeerde werken. Uit 1945-2004 bevinden zich vooral bewijsexemplaren, schetsen en plakproeven van boeken in het archief. In 2004 werkte Susanne Heynemann aan haar laatste project, maar door haar tanende gezondheid is dit project nooit voltooid. Het archief bestaat verder voornamelijk uit correspondentie en verzameld materiaal.�

Totaal zijn er 506 objectbeschrijvingen gemaakt en 197 dossierbeschrijvingen. Het archief is opnieuw verpakt in 87 dozen. Bij dit archief zijn geen affichemappen gebruikt. De meest gebruikte dozen betreffen de standaard liggende archiefdoos (57 stuks) en de kleine prentendoos(24 stuks). Bij het archief behoort tevens een los stuk met het inventarisnummer: SH0665. Deze platen zijn te groot om in een doos op te bergen.

BEWERKING

Het archief van Susanne Heynemann werd in 2011-2012 beschreven en opnieuw verpakt.

Het archief is ingedeeld in vijf hoofdrubrieken:

De belangrijkste hoofdrubriek betreft de rubriek Loopbaan waarin veruit het meeste materiaal is beschreven. Deze rubriek bevat bewijsexemplaren en de eventueel bijbehorende schetsen, correspondentie, beeldmateriaal en kopij. De rubriek Loopbaan is vervolgens onderverdeeld in subrubrieken gebaseerd op de loopbaan van Susanne Heynemann. Alle stukken die met een bepaalde opdrachtgever te maken hebben in een bepaalde periode zijn op deze wijze bij elkaar worden beschreven. Voor al het werk waarvan niet duidelijk was voor welke opdrachtgever het werd gemaakt, is een aparte subrubriek aangemaakt, getiteld Overige werken en opdrachten.

De tweede hoofdrubriek betreft de rubriek Documentatie. Deze rubriek bevat materiaal over Susanne Heynemann en haar werk, zoals krantenartikelen, foto�s en kopij en ontwerpen betreffende de publicatie over Heynemann. Tevens is er ter ere van Heynemann en haar werk, in 1998 een tentoonstelling georganiseerd bij het Museum Meermanno in Den Haag. De stukken met betrekking tot deze tentoonstelling zijn eveneens opgenomen in deze rubriek.

In de derde hoofdrubriek Onderscheidingen, diploma�s en lezingen zijn exemplaren van �de 50 best verzorgde boeken� ondergebracht, samen met oorkonden ontvangen en/of ontworpen door Heynemann en materiaal dat gebruikt is voor lezingen.

De� vierde hoofrubriek Administratie bestaat uit een map met rekeningen van verschillende opdrachten voor verscheidene opdrachtgevers.

Tot slot is er nog de rubriek Verzameld Materiaal. Het gaat hierbij om materiaal dat door Heynemann is verzameld, zoals publicaties die niet door haar zijn ontworpen en tijdschriften waarin Heynemann niet direct wordt besproken.

PUBLICATIES

'Susanne Heynemann, Typografe', 1998, 142 pagina's, door Rijksmuseum Meermanno Westreenianum, John Stoel, Susanne Heynemann, Jelle Kingma, Reinold Kuipers, Museum van het Boek
'Susanne Heynemann', 2009, 16 pagina's, door Aatjan Renders, Ans van Genderen, vanRixtelvanderPut ontwerpers, Sybrand Zijlstra, [Z]OO producties